Το 1948 ο Robert k. Merton  όρισε επιστημονικά την αυτοεκπληρούμενη προφητεία ως την επιβεβαίωση των ασυνείδητων αρνητικών ή θετικών προσδοκιών μας μέσα από τις επιλογές μας. Με άλλα λόγια… ένας άνθρωπος μένει από λάστιχο στη μέση του πουθενά αλλά δεν μπορεί να το αλλάξει γιατί δεν έχει γρύλο. Από μακριά διακρίνει ένα αχνό φως και όλο ελπίδα σκέφτεται ότι ίσως ο ιδιοκτήτης αυτού του σπιτιού μπορεί να του δανείσει έναν. Προχωρώντας προς το σπίτι σκέφτεται ότι ο άλλος άνθρωπος θα του ανοίξει την πόρτα και φιλόξενα θα προσφερθεί να τον βοηθήσει. Όσο προχωράει σκέφτεται ότι μπορεί να τον ρωτήσει γιατί ξέμεινε από κάτι τόσο σημαντικό. Μπορεί να μην έχει γρύλο. Μπορεί να έχει και να μην θέλει να του τον δώσει. Μπορεί να είναι ένας τρελός κι απλά να τον βρίσει. Σταδιακά η ελπίδα γίνεται επιφύλαξη και η επιφύλαξη καχυποψία. Όταν τελικά φτάνει, χτυπάει την πόρτα, κάποιος του ανοίγει κι ο άνθρωπός μας του λέει: “βρε αϊ στο διάολο κι εσύ κι ο γρύλος σου”.

Είναι δύσκολο για τον σύγχρονο άνθρωπο να επιβιώσει σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει χωρίς κάποιου είδους μπούσουλα. Στην προσπάθειά μας να προβλέψουμε το μέλλον φτιάχνουμε ασυνείδητα σενάρια, βασισμένα σε προβλέψεις και προσδοκίες. Η επίδραση των προσδοκιών μας αποδεικνύεται πολλές φορές ισχυρότερη από τη δύναμη της φύσης και την κοινή σύμπτωση.

Ποιος μπορεί να πει ότι δεν έχει ζήσει κάτι τέτοιο; Ένας καθηγητής που μας παίρνει με κακό μάτι αρκεί για να μας κάνει να παρατήσουμε το μάθημά του και να πιστέψουμε ότι δεν είμαστε και τόσο ικανοί σ’ αυτό. Μια δυναμική γυναίκα θεωρείται από τους άντρες χειριστική, την αντιμετωπίζουν με αντίσταση, αυτή πεισμώνει και γίνεται ακόμη πιο ηγεμονική. Ένας ευπαρουσίαστος άντρας είναι ελκυστικός για πολλές γυναίκες και ως εκ τούτου θεωρείται επιρρεπής στην απιστία. Αντιμετωπίζεται εξαρχής επιφυλακτικά, δεν μπορεί να νιώσει οικειότητα κι εμπιστοσύνη μέσα στη σχέση του και στρέφεται “κάπου αλλού” επιβεβαιώνοντας την προφητεία της συντρόφου του. Ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας και τους ανθρώπους γύρω μας επηρεάζει ασυνείδητα τις πράξεις μας και τελικά εκπληρώνει την προφητεία που είχαμε από την αρχή στο μυαλό μας για τον καθένα.

Πριν από χρόνια, γνώρισα μια νεαρή μητέρα με δύο παιδιά. Το πρώτο της παιδί ήταν ένα κοριτσάκι 9 ετών με μαθησιακές δυσκολίες και διαταραχή ελλειμματικής προσοχής. Το μικρότερο ήταν ένα αγοράκι μόλις 2 ετών. Μπροστά στο υπερκινητικό παιδί, το βρέφος ήταν παιχνιδάκι κι έτσι του έδειχνε, χωρίς φυσικά να το καταλαβαίνει, ξεκάθαρη προτίμηση. Το μεγαλύτερο κοριτσάκι, που ήταν δικαιολογημένα απαιτητικό και κουραστικό, το αντιμετώπιζε με δυσαρέσκεια. Η γέννηση του δεύτερου παιδιού με την ταμπέλα του φυσιολογικού την έκανε ν’ αμφισβητεί ακόμα περισσότερο την γονιδιακή ατυχία του πρώτου της παιδιού. Το αντιμετώπιζε, λοιπόν, ως παραπτωματικό κι όχι ως υπερκινητικό. Το παιδί άρχισε να παίρνει πράγματα από τα άλλα παιδάκια στο σχολείο. Μετά το πρώτο περιστατικό, η μητέρα αποφάσισε να με συναντήσει. Έψαχνε καθημερινά την τσάντα της κόρης της αναζητώντας ξένα αντικείμενα. Οι συνεχείς καβγάδες στιγμάτιζαν το παιδί. Για να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος έπρεπε να βοηθήσω τη μητέρα να καταλάβει ότι όλη αυτή η εμμονή της με την παραπτωματικότητα ήταν ουσιαστικά μια άρνηση στο πραγματικό πρόβλημα της κόρης της, για το οποίο ένιωθε φοβερές ενοχές, ότι της το είχε κληροδοτήσει άθελά της. Επιβεβαιώνοντας τις προσδοκίες της μητέρας το παιδί αποδείκνυε πόσο εμπιστευόταν την κρίση της. Χρειάστηκε πολλή δουλειά για ν’ αλλάξει η συμπεριφορά και των δυο, μητέρας και κόρης, και να σπάσει ο φαύλος κύκλος στον οποίο είχαν εγκλωβιστεί.

Όταν έρχονται τα δύσκολα, όταν πρέπει ν’ αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα, ας μην ξεχνάμε ότι πολλά παιδιά είναι παγιδευμένα στις δικές μας επιλογές και ματαιώσεις και παλεύουν για να μας επιβεβαιώσουν ή να μας αφυπνίσουν. Οπότε, κανένα πρόβλημα δεν ξεκινάει από τα παιδιά, όλα ξεκινάνε από τους γονείς και μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη συνειδητή αλλαγή όλης της οικογένειας κι όχι με τον προσωπικό αγώνα του πιο αδύναμου κρίκου. Αλλάξτε τώρα… μη σκέφτεστε πως θα το ζητήσετε, όπως ο τύπος στο ανέκδοτο με τον γρύλο!